Przyjmuje się, że lokacja miasta Duszniki nastąpiła na początku XIV wieku na prawie magdeburskim (niemieckim). Oznacza to, że z góry określono miejsce przyszłych budowli.

O lokacjach słów kilka:

Zwykle przy lokacji na prawie niemieckim wytyczano centralnie położony kwadratowy bądź prostokątny rynek, z miejscem dla ratusza pośrodku. Z narożników rynku miały wybiegać pod kątem prostym po dwie prostopadłe do siebie ulice. Rozdzielały one osiem prostokątnych przestrzeni przeznaczonych pod zabudowę oraz tworzyły podstawę w miarę regularnej sieci ulic ciągnących się do miejskich wałów i rowów, zastąpionych później przez mury.

Często lokowanie miasta trwało kilka lat. Wraz z osadnikami niemieckimi pojawił się w Polsce murowany dom miejski lapideae – kamienica. Ulice i domy nie miały początkowo napisów ani numerów. Orientowano się pobliskimi kościołami, warsztatami rzemieślników lub godłem karczmy. Stąd późniejsze nazwy ulic: Szewska, Garncarska, Pod Murzynem, Pod Trzema Koronami. Miasto urządzał zasadźca, który wraz z fachowymi mierniczymi wytyczał plan przyszłego miasta, w którym ew. odstępstwa od regularnej sieci ulic wynikały z istniejącej już zabudowy, np. z położenia murowanych kościołów.

Rynek w Dusznikach

Lokacja miasta w Dusznikach odbywała się już na obszarze istniejącej osady, była więc nie tyle założeniem nowego miasta, co nowym etapem w życiu już istniejącego. Rynek wytyczono na pochyłym terenie. Ciekawostką był strumyk przepływający przez jego środek.

Niezwykle istotnym dla wyglądu dusznickiego rynku był pożar w 1844 roku, który strawił większość kamienic włączane z ratuszem. Odbudowane budynki mają cechy renesansowe (sklepienia) i barokowe (dekoracja fasad, portale).

Ostatnią większą zmianą  wyglądu centralnego punktu miasta było wyburzenie kilku kamienic  w latach 70. i postawienie nowych w ich miejscu.

Kamienice w Rynku

Rynek 1

Kamienica stojąca w miejscu dawnego zajazdu „Pod Czarnym Niedźwiedziem”. Zwana jest Kamienicą Królewską na pamiątkę pobytu króla Jana Kazimierza 17 sierpnia 1669 r. kiedy po abdykacji udawał się do Francji. Choć był tylko przejazdem, nie omieszkał skosztować miejscowej wody ze „Źródła Zimnego” mającego – jak stwierdził – „orzeźwiający i błogi skutek”. Na fasadzie wiszą dwie tablice upamiętniające tę wizytę. Pierwsza (przedwojenna) jest niemiecka, druga w języku polskim.

Pierwszy powiesił tablicę obrotny właściciel zajazdu, wykorzystując wizytę królewską w celach marketingowych. Była w języku polskim i niemieckim:

Roku 1669 dnia 17 sierpnia Jan Kazimierz, były król Polski, nocował u mnie”. Właściciel zajazdu z tyłu tablicy napisał, że król był ojcem chrzestnym jego dziecka, po czym podpisał się H.W. Taką przynajmniej informację podał w XIX wieku polski tygodnik „Wanda”. Dzięki „Wandzie” wiemy też, że w 1820 roku kupił tę tablicę polski książę Henryk Lubomirski, a ówczesny właściciel zajazdu powiesił na jej miejscu kopię.

„Pod Czarnym Niedźwiedziem” nocowali ponadto Wielki Książę Michał Pawłowicz (17.06.1821 r), słynni pruscy feldmarszałkowie: G.L. von Blucher (2 sierpnia 1816 r), A. Neidhardt von Gneisenau (13.06.1820) i H. von Moltke (7.09.1886).

Rynek 4

Pięciokondygnacyjna kamienica nr 4 południowej pierzei dusznickiego rynku pochodzi z 1927 roku o czym świadczy data na portalu. Aktualnie mieści się tu oddział Banku Spółdzielczego.

Rynek 5

Jest to kamienica z XVIII w. W latach 2008-2010 w ramach rewitalizacji dusznickiego rynku przeprowadzono odnowę elewacji i pokrycia dachowego.

W niszy nad portalem wejściowym stała drewniana Pieta, wyrzeźbiona w 1839 roku przez Joh. Marcusa. Obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum Ziemi Kłodzkiej w Kłodzku. Puste miejsce zagospodarowano w ostatnich latach i umieszczono tam niewielką Figurkę Matki Boskiej Wambierzyckiej w szklanym kloszu.

Rynek 6

Ratusz w Dusznikach Zdroju posadowiony jest w zachodniej pierzei rynku w kamienicy pod nr 6. Budynek powstał w latach 1584-85. Przebudowywany kilkakrotnie: w XVIII w. i ostatni raz po pożarze w 1844r. Wyróżnia się renesansowym szczytem, sygnaturą na kalenicy, herbem miasta nad portalem z wyrytą datą 1584 i zegarem ratuszowym pochodzącym z 1880 r. Portal i herb przeniesiono z pierwotnego ratusza.

Rynek 9

W kamienicy mieści się Biuro Informacji Turystycznej i Promocji Miasta. Na budynku znajduje się tablica pamiątkowa informująca o tym, że mieszkał tu w latach 1867 – 1903 Burmistrz Miasta Paul Dengler (wielce zasłużony dla miasta, na stanowisku 36 lat). Na budynku po drugiej stronie zachodniego narożnika znajduje się godło cechu piwowarów.

Sudecka 2

Dawniej przy Rynku było kilka zajazdów i hoteli. Obecnie pozostał tylko jeden – Hotel Sonata  – wcześniej „Czarny Rumak” (Schwarzes Ross) powstały w 1903 roku, gdy po doprowadzeniu kolei zwiększyło się zainteresowanie Dusznikami a później Hotel Przemysłowy z restauracją.

 Wnętrza olśniewały przepychem, a bryła zewnętrzna zdobieniami. Balkon podtrzymuje dwóch atlantów. We wnętrzach restauracji hotelowej znajdują się reprodukcje które pokazują dawne Duszniki.

Rynek 10

Pierwotnie w tej i sąsiadującej z nią kamienicy mieścił się browar. Po latach funkcjonowała tu gospoda Pod Błękitnym Jeleniem, w której gościem był m.in. w 1828 r. Zygmunt Krasiński. Przemianowana na hotel i restaurację Reinezer Brauhaus funkcjonujące do 1945r. To tu odpoczywały załogi niemieckich okrętów podwodnych walczących na Atlantyku. Po wojnie piętro przeznaczono na mieszkania a parter należał do restauracji Słowianka. Transformacje ustrojowe lat 80-90 XX spowodowały opuszczenie lokalu gastronomicznego przez dotychczasowego właściciela. Od 1989r. budynek jest siedzibą Fundacji Międzynarodowych Festiwali Chopinowskich razem z Salą Webera – miejscem w którym odbywają się także festiwalowe koncerty.

Po latach doczekał się odnowy elewacji i pokrycia dachowego w ramach prac rewitalizacyjnych prowadzonych latach 2008-2010.

Słowackiego 1

barokowa kamienica z preclem jako znakiem cechowym piekarzy

Słowackiego 2

Na krańcu wschodniej pierzei Rynku znajduje się najstarszy dom w mieście z przed 1598 roku. W okazałej, sklepionej łukowo sieni (bramie) mieścił się cały dyliżans. W suficie jest otwór, przez który pakowano i wypakowywano bagaże.

Dom początkowo należał do rodu Panwitzów – władców państewka homolskiego. Na zajazd przeznaczono go w XVI wieku  – i zapewne dlatego wyryta data w kluczu portalu. Budynek został przebudowany w XIX wieku i zatracił swoje cechy stylowe. Przed II wojną był w nim jeszcze zajazd a obecnie jest to dom mieszkalny. Mieszkańcy nadal wykorzystują otwór bagażowy – choćby podczas remontów i transportu materiałów budowlanych.

Rynek 16

Nieistniejąca część hotelu „Deutsches Haus” (Dom Niemiecki) od strony ulicy Kłodzkiej. Pod arkadą w tablicy znajduje się obraz przedstawiający dawny Rynek.