Zapraszamy w sobotę, 17 grudnia 2022 roku na dusznicki Rynek, gdzie odbędzie się wydarzenie pn. Czesko-Polskie Tradycje Bożonarodzeniowe.
W czasie wydarzenia odbędą się prezentacje tradycji Polskiej i Czeskiej oraz występy artystyczne dusznickich przedszkolaków i młodzieży szkolnej. Jednak najważniejszym momentem wydarzenia będzie tradycyjna Wigilia wszystkich Duszniczan i gości, podczas której będziemy mogli spróbować nie tylko świątecznych dań kuchni Polskiej, ale również Czeskiej. Poznanie naszych tradycji to jedno, ale wspólne obchodzenie świąt z naszymi południowymi przyjaciółmi to równie ważna kwestia. Po Wigilii z kolędowym repertuarem wystąpi Ks. Bogdan Skowroński. Do zobaczenia!
Projekt Czesko-Polskie Tradycje Bożonarodzeniowe współfinansowany jest ze środków Unii Europejskiej Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu państwa za pośrednictwem Euroregionu Glacensis.
A o samych tradycjach:
Święta Bożego Narodzenia w Czechach obchodzone są podobnie jak w Polsce, jednak jest kilka zwyczajów, które różnią się w obu krajach.
Czesi rozpoczynają przygotowania do świąt już z początkiem grudnia. Dokładnie 4 grudnia, w dzień Świętej Barbary urywana jest gałązka czereśni, która następnie wstawiana jest do naczynia z wodą. Gałązka ta w dzień Wigilii powinna zakwitnąć. Mikołajki obchodzone są 5 grudnia. Tego dnia dzieci odwiedzaną są przez Świętego Mikołaja oraz Aniołka i Diabła.
Według tradycji naszych południowych sąsiadów, w dniu Wigilii Bożego Narodzenia obowiązuje post. Kto będzie go przestrzegał przez cały dzień, wieczorem zobaczy złotą świnkę. Ma ona zwiastować szczęście i powodzenie w nowym roku.
Czesi, tak jak Polacy, do kolacji wigilijnej zasiadają wraz z pierwsza gwiazdką. Na stole króluje zupa rybna, sałatki ziemniaczane i smażony karp. W wigilijnym menu znaleźć można również kotlety schabowe czy kiełbasy winne. W Czechach nie obowiązuje tradycja 12 dań wigilijnych.
Ważnym elementem są również ciasteczka. Tradycyjne ciasteczka przygotowywane są już od końca listopada i przechowywane w pudełeczkach aż do świąt. Zgodnie z tradycją, na świątecznym stole powinno znaleźć się siedem rodzajów ciasteczek.
Pod talerze kładzie się łuski z karpia, które mają zapewnić dostatek. Obowiązuje również zwyczaj pozostawiania wolnego miejsca dla niespodziewanego gościa. Bardzo ważne jest, aby nie odchodzić od stołu w czasie wigilijnej wieczerzy. Kto wstanie przed zakończeniem posiłku, może nie doczekać kolejnych świąt.
Podczas tego dnia można spotkać kilka oryginalnych zwyczajów:
- Lanie ołowiu, które bardzo przypomina polski zwyczaj podczas Andrzejek – w zależności jaki kształt przybierze wylany ołów, to spotka wylewającego w nadchodzącym roku.
- Chcesz wiedzieć, czy będziesz zdrowy? Według czeskiej tradycji musisz przekroić jabłko na pół. Jeżeli zobaczysz, że miejsce w którym jest nasiono przypomina gwiazdę – nie musisz się przejmować. Jeżeli będzie tam krzyżyk… można się domyśleć, co może się wydarzyć.
- Rzut butem – to zadanie dla panien na wydaniu. Rzut to nie byle jaki – trzeba stanąć tyłem i celować w kierunku drzwi. Jeżeli nos buta skierowany jest za drzwi, śmiało można szykować się na wesele. Jeżeli nie – no cóż, panna zostaje z rodzicami w domu.
- Czesi pod obrus wigilijni wkładają pieniądze – tak aby przez cały rok ich nie zabrakło. Dodatkowo, nad stołem zawieszana jest jemioła.
Prezenty pod choinkę to nieodłączny element naszych tradycji – różnica polega jednak na tym, kto je przynosi. W Czechach prezenty przynosi Jezusek. Dostarczenie prezentów sygnalizuje dźwięk dzwoneczka zawieszonego na drzewku.
W Polsce okres świąteczny rozpoczyna się wraz z adwentem, który to z kolei rozpoczyna się w czwartą z kolei niedziele poprzedzającą Święto Bożego Narodzenia. Jeden z pierwszych symbolicznych momentów świąt przypada na 6 grudnia, w dzień wspomnienia Św. Mikołaja, który według tradycji grzecznym dzieciom przynosi słodycze i prezenty, a niegrzecznym rózgi.
Dla wielu Polaków Święta Bożego Narodzenia są najważniejszymi Świętami w roku. Tak samo jak południowi sąsiedzi, w Polsce zasiada się do stołu wigilijnego wraz z pierwszą gwiazdką, która symbolizuje Gwiazdę Betlejemską, prowadzącą trzech króli do narodzonego Jezusa.
Bardzo ważnym elementem tradycji jest ilość dań na stole – powinno być ich 12. Jednak nie zawsze się to udaje – wigilia w Polsce traktowana jest przez wielu jako najważniejsza wieczerza w roku, dlatego stołu są obficie zapełnione. Według staropolskiej tradycji potraw wigilijnych nie musi być 12, ale ich liczba koniecznie musi być nieparzysta. Wszystkie potrawy muszą być postne. Na stole króluje barszcz czerwony z uszkami, czyli niewielkimi pierożkami w kształcie ucha. Uszka to typowo wigilijna potrwa, bardzo rzadko przyrządzana w ciągu roku. W niektórych domach zamiast lub razem z barszczem podawana jest zupa grzybowa. Oprócz zup, podawana jest też ryba – najczęściej karp, ryba po grecku, śledzie, jak również pierogi z kapustą i grzybami czy kluski z makiem. W zależności od domu i regionu podczas wigilii podaje się również żurek, kapustę z grochem, krokiety, sałatkę jarzynową czy paszteciki z kapustą i grzybami.
Jednak nim Polacy zasiądą do wigilijnej wieczerzy, dzielą się opłatkiem. Jest to symboliczny moment wybaczenia, pojednania oraz możliwość złożenia życzeń.
Pod obrus wigilijnego stołu wkładane jest sianko – symbol ubóstwa w betlejemskiej stajence, w której narodził się Jezusa. Chociaż powoli przestaje się tego pilnować, to dawniej nie wyobrażano sobie, aby na wigilijnym stole leżał obrus innego koloru niż biały, symbolizujący czystości Marii.
Wolne nakrycie przy stole to rzecz obowiązkowa, która nakazuje pamiętać o wszystkich samotnych osobach. Oznacza również gotowość do zaproszenia do stołu każdego, kto zapuka do naszych drzwi. Puste nakrycie to także wyraz pamięci o bliskich, którzy nie mogli spędzić z nami świąt lub na zawsze odeszli.
Po kolacji, przychodzi czas na prezenty, które chowane są pod choinką. W zależności od regionu, prezenty przynosi Mikołaj, Śnieżynka, Aniołek, Dzieciątko, Gwiazdka lub Gwiazdor.
Wielu Polaków nie wyobraża sobie świąt bez Pasterki. Pasterka, to msza święta w nocy z 24 na 25 grudnia. Najczęściej rozpoczyna się o godzinie 24:00. Pasterka upamiętnia oczekiwanie i modlitwę pasterzy zmierzających do Betlejem.
V sobotu 17. prosince 2022 vás zveme na náměstí v Dusznikách, kde se bude konat akce s názvem Česko-polské vánoční tradice.
Během akce se uskuteční prezentace polských a českých tradic a umělecká vystoupení dětí z dusznické mateřské školy a školáků. Vrcholem akce však bude tradiční Štědrý večer pro všechny obyvatele a hosty Dusznik, během kterého budeme moci ochutnat nejen polské, ale i české vánoční pokrmy. Poznávání našich tradic je jedna věc, ale stejně důležitá je i společná oslava Vánoc s našimi jižanskými přáteli. Po Štědrém večeru vystoupí s repertoárem koled otec Bogdan Skowronski. Uvidíme se tam!
A o tradicích:
Pro mnoho Poláků jsou Vánoce nejdůležitějšími svátky roku. Stejně jako jejich jižní sousedé Poláci usedají k štědrovečernímu stolu společně s první hvězdou, která symbolizuje betlémskou hvězdu vedoucí tři krále k narozenému Ježíši.
Velice důležitou součást tradice představuje počet pokrmů na stole – mělo by jich být 12. Ovšem ne vždy se to podaří – Štědrý večer je v Polsku mnohými chápán jako nejdůležitější večeře roku, proto jsou stoly bohatě zaplněné. Podle staropolské tradice štědrovečerních pokrmů nemusí být 12, ale jejich počet musí být rozhodně lichý. Všechna jídla musí být postní. Stolu kraluje červený boršč s uszkami, tedy malými plněními pirožky ve tvaru ucha. Uszka jsou typické štědrovečerní jídlo, které se během roku připravuje málokdy. V některých domácnostech se místo boršče nebo společně s ním podává houbová polévka. Kromě polévek se servíruje také ryba – nejčastěji kapr, ryba po řecku, sledi, stejně jako pirohy se zelím a houbami nebo kluski (noky) s mákem. V závislosti na domácnosti a regionu se během Štědrého večera podává také żurek (polévka z kvásku), zelí s hrachem, krokety, zeleninový salát nebo taštičky se zelím a houbami.
Ovšem než Poláci usednou k štědrovečerní večeři, dělí se o oplatek. Jde o symbolický okamžik odpuštění, smíření a možnosti popřání.
Pod ubrus štědrovečerního stolu se dává seno – symbol chudoby v betlémském chlévu, ve kterém se narodil Ježíš. I když se to pomalu přestává dodržovat, dříve bylo nepředstavitelné, aby na štědrovečerním stole ležel ubrus jiné barvy než bílé symbolizující Mariinu čistotu.
Neobsazené prostřené místo je povinné, káže nám vzpomenout si na všechny osamělé. Znamená to také připravenost pozvat ke stolu každému, kdo zaklepe na naše dveře. Prázdné prostřené místo je také projevem vzpomínky na blízké, kteří s námi nemohli strávit svátky nebo už odešli na věčnost.
Po večeři přichází čas na dárky, které jsou schované pod stromečkem. V závislosti na regionu nosí dárky Mikuláš, Sněhová vločka, Andílek, Ježíšek, Hvězdička nebo Gwiazdor.
Mnoho poláků si nedokáže představit svátky bez půlnoční. Půlnoční je mše svatá v noci z 24. na 25. prosince. Nejčastěji začíná v 24:00. Půlnoční připomíná čekání a modlitby pastýřů směřujících do Betléma.
Vánoce se v České republice slaví podobně jako v Polsku, existuje ovšem několik zvyků, které se v obou zemích liší.
Češi začínají s přípravou na svátky už na začátku prosince. Přesně 4. prosince, v den svaté Barbory, uříznou třešňovou větvičku a dají ji do nádoby s vodou. Tato větvička by měla o Štědrém dni vykvést. Mikuláš se slaví 5. prosince. V ten den děti navštěvuje svatý Mikuláš, anděl a čert.
Podle tradice polských jižních sousedů se o Štědrém dnu drží půst. Kdo ho bude dodržovat po celý den, uvidí večer zlaté prasátko. To má zvěstovat štěstí a úspěch v novém roce.
Češi, stejně jako Poláci, usedají k štědrovečerní večeři společně s první hvězdou. Stolu kraluje rybí polévka, bramborové saláty a smažený kapr. Na štědrovečerním menu se mohou objevit také vepřové řízky nebo vinné klobásy. V České republice není tradicí 12 štědrovečerních pokrmů.
Důležitou součástí je také cukroví. Tradiční cukroví se připravuje už od konce listopadu a v krabičkách se uchovává až do Vánoc. Podle tradice by se na svátečním stole mělo objevit sedm druhů cukroví.
Pod talíře se dává kapří šupina, která má zajistit dostatek. Dodržuje se také zvyk nechat volné místo pro nečekaného hosta. Moc důležité je nevstávat během štědrovečerní večeře od stolu. Kdo se vzdálí dříve, než se dojí, se příštích Vánoc nemusí dočkat.
Během tohoto dne se můžeme setkat s několika originálními zvyky:
- Lití olova, které hodně připomíná polský zvyk během svátku svatého Ondřeje – v závislosti na tom, jaký tvar získá lité olovo, se hádá, co lijícího potká v příštím roce.
- Chcete vědět, jestli budete zdraví? Podle české tradice musíte na půl překrojit jablko. Pokud uvidíte, že místo se semínky připomíná hvězdičku – nemusíte si dělat starosti. Pokud tam bude křížek… dokážete si domyslet, co se může stát.
- Házení botou – to je úkol pro dívky na vdávání. Není to jen tak nějaké házení – musíte se postavit zády a mířit ke dveřím. Pokud špička boty směřuje na dveře, směle se můžete chystat na svatbu. Pokud ne – co se dá dělat, dívka zůstane doma s rodiči.
- Češi dávají pod štědrovečerní ubrus peníze – aby jim po celý rok nechyběly. Navíc se nad stůl věší jmelí.
Dárky pod stromečkem jsou neodmyslitelnou součástí našich tradic – liší se ovšem to, kdo je přináší. V Česku nosí dárky Ježíšek. Doručení dárečků signalizuje zvuk zvonečku zavěšeného na stromečku.
